Դասարանական աշխատանք
Թվի մասը գտնելը
Օրինակ։ B թիվը հավասար է տրված A թվի m/n մասին։ Գտիր B թիվը։
Կանոն։ B թիվը գտնելու համար պետք է m/n կոտորակը բազմապատկել A թվով:
1․ Գրադարակում կա 60 գիրք։ Այդ գրքերի 2/3-ը ամուր կազմով է։ Ամուր կազմով քանի՞ գիրք կա գրադարակում։
Պատ՛․40
2․ Հեռուստաաշտարակն ունի 420 մ բարձրություն և կազմված է երեք մասից։ Առաջին մասի բարձրությունն աշտարակի բարձրության 3/7-ն է, իսկ երկրորը՝ 1/4-ը։ Ի՞նչ բարձրություն ունի աշտարակի երրորդ մասը։
Պատ՝․143
Թիվը գտնելը նրա մասով
Օրինակ։ Տրված B թիվը հավասար է A թվի m/n մասին։ Գտիր A թիվը։
Կանոն։ A թիվը գտնելու համար պետք է B թիվը բաժանել m/n կոտորակին։
1․ Բասկետբոլիստ խաղի ընթացքում վաստակել է 36 միավոր, որը թիմի վաստակած միավորների 2/5-ն է։ Քանի՞ միավոր է վաստակել թիմը։
Պատ՝․90
2․ Աշխատանքի երկրորդ օրը խառատը մշակել է առաջին օրը մշակած մանրակների քանակի 8/15-ը։ Ընդամենը քանի՞ մանրակ է մշակել խառատը այդ երկու օրում, եթե երկրորդ օրը նա մշակել է 64 մանրակ։
Պատ՝․120
Հարաբերություններ
Կանոն։ Իմանալու համար, թե տրված A թիվը տրված B թվից քանի անգամ է մեծ կամ նրա որ մասն է, պետք է կազմել այդ թվերի A : B հարաբերությունը և հաշվել նրա արժեքը։
1․ Ավազանում 600մ3 ջուր կար։ Դրանից 125մ3-ը դատարկեցին։ Ավազանում եղած ջրի ո՞ր մասը դատարկեցին։
Պատ՝․24/5
2․ Գրադարանում կա 54600 գեղարվեստական և 8400 գիտական գիրք։ Քանի՞ անգամ է գրադարանում եղած գեղարվեստական գրքերի քանակը մեծ գիտականների քանակից։
Պատ՝․13/7
Տրված թվի տոկոսը գտնելը
Կանոն։ A թվի p%-ը գտնելու համար պետք է p/100 կոտորակը բազմապատկել A-ով:
1․ Պահեստում 2000կգ մթերք կար։ Առաջին օրը պահեստից տարան ամբողջ մթերքի 40 %-ը, երկրորդ օրը՝ մնացածի 30%-ը։ Քանի՞ կիլոգրամ մթերք մնաց պահեստում։
Պատ՝․240կգ
2․ Նախատեսված էր, որ գործարանը մեկ տարում պիտի թողարկեր 12500 մեքենա։ Գործարանը նախատեսված աշխատանքը կատարեք 114%-ով։ Նախատեսվածից քանի՞ մեքենայով ավելի թողարկեց գործարանը։
12500×114/100=14250
14250-12500=1750
Պատ՝․1750
Թիվը գտնել նրա տոկոսով
Կանոն։ Որպեսզի գտնենք A թիվը, որի p%-ը հավասար է B թվին, պետք է B թիվը բաժանել p/100 կոտորակին, այսինքն՝ A= 100•B/p:
1․ Ուղղանկյան երկարությունը լայնության 120%-ն է և հավասար է 18սմ։ Գտիր ուղղանկյան լայնությունը: 100×18/120=15
2․ Աղջիկները դասարանի աշակերտների ամբողջ քանակի 52%-ն են։ Դասարանուն կա 13 աղջիկ։ Ընդամենը քանի՞ աշակերտ կա դասարանում։
100×13/52=25
Կանոն։ Իմանալու համար, թե B թիվը A թվի քանի տոկոսն է, պետք է նրանց հարաբերությունը բազմապատկել 100-ով, այսինքն՝ p=100•B/A:
1․ Ապրանքի գինը 2000 դրամից բարձրացել է մինչև 2500 դրամ։ Քանի՞ տոկոսով է բարձրացել ապրանքի գինը։
p=100×2000/2500=80
2․ Ճանապարհներին վթարների քանակը տարեկան 1500-ից նվազել է մինչև 1200։ Քանի՞ տոկոսով է նվազել վթարների քանակը։
p=100×1500/1200=125
Թվաբանական միջինի գտնելը
Կանոն։ Մի քանի թվերի թվաբանական միջին է կոչվում այդ թվերի գումարի և նրանց քանակի քանորդը(հարաբերությունը)։
1․ Հիմնարկի մի բաժնում կա 5 աշխատակից։ Բաժնի վարիչը 56 տարեկան է, նրա տեղակալը՝ 52 տարեկան։ Մյուս աշխատակիցների տարիքներն են՝ 60, 27, 25։ Որքա՞ն է բաժնի աշխատակիցների միջին տարիքը։
1)56+52+60+27+25=220/5=44
2․ Դասարանում կա 20 աշակերտ։ Սեպտեմբեր ամսին նրանից չորսը ստացել է «9», երեքը՝ «7», հինգը՝ «5», ութը՝ «4»։ Որքա՞ն է դասարանի միջին գնահատականը սեպտեմբեր ամսին։
9+7+5+4+20=45/5=9
Լրացուցիչ առաջադրանք
1․ Հաշվիր, թե տրված թվերից առաջինը երկրորդի քանի տոկոսն է․
ա) 5 և 100=5%
բ) 25 և 125=20%
գ) 28 և 140=20%
դ) 800 և 160=20%
2․ Գնացքի մի վագոնում 36 ուղևոր կա, իսկ մյուսում՝ դրա 5/6-ը։ Ընդամենը քանի՞ ուղևոր կա այդ երկու վագոններում։
1)36:6×5=30
36+30=66
Պատ՝․66 ուղևոր
3․ 80 թիվը բաժանիր երկու մասի 3։5 հարաբերությամբ։
3+5=8
80:8=10
10×3=30
10×5=50
Պատ՝․30, 50
Օրինակ։ 100 թիվը բաժանիր երկու մասի 4։6 հարաբերությամբ։
Լուծում։ 4-ը և 6-ը միասին կազմում են 10 մաս։ 100-ը բաժանենք 10-ի (100:10=10) կստանանք 100-ի 1 մասը հավասար է 10-ի։ 4 մասը կլինի 10•4=40, իսկ 6 մասը կլինի 10•6=60։
Պատ․՝ 40 և 60։
4․ C կետը բաժանում է AB հատվածը AC և CB հատվածների, որոնց երկարությունները հարաբերում են այնպես, ինչպես 3։4։ Գտիր այդ հատվածների երկարությունները, եթե AB հատվածի երկարությունը 28սմ է։
3+4=7
28:7=4
4×10=40
3×10=30
5․ 2 թվի 40%-ը բազմապատկել են 2 թվի 60%-ով։ Արդյունքում ստացվեց
ա) 2 թվի 96%-ը բ) 2 թվի 240%-ը գ) 2 թվի 48%-ը դ) 2 թվի 24%-ը
6․ Հեծանվորդն անցավ ճանապարհի 4/5 -րդ մասը։ Ճանապարհի ո՞ր տոկոսը մնաց անցնելու։
ա) 80% բ) 20% գ) 40% դ) 60%
